Vandaag in De Standaard : opiniestuk van onze collega’s over de ondergang van FNG en Mega World, met focus op de conceptuele zwaktes in het Belgisch economisch recht.
Met het faillissement van Mega World, het vroegere Blokker, verdwijnt na de implosie van modeketen FNG (Brantano, Fred&Ginger, Claudia Sträter) opnieuw een grote speler uit het Belgische retaillandschap. Opnieuw worden vele honderden gezinnen midscheeps getroffen. Een oppervlakkige waarnemer legt de verklaring al vlug bij de verwoestende impact van de Covid 19-pandemie. In beide dossiers is echter meer aan de hand. Zowel bij FNG als bij Mega World zien we ondernemers opduiken die louter voor eigen gewin de uiterste grenzen van onze wetgeving oprekken. Het zou daarom fout zijn deze twee grote faillissementen af te doen als het spijtige, maar onvermijdelijke gevolg van de huidige recessie. Zinvoller lijkt het ons in te zoomen op de weeffouten in het economisch recht.
Ticket to ride voor brokkenpiloten
Mega World-ceo Dirk Bron was niet aan zijn proefstuk toe. De man, in Nederland onder meer veroordeeld voor het afleiden van vennootschapsgoederen naar prostituees, kuierde de voorbije decennia van faillissement naar faillissement. Niet als gedreven ondernemer om een succesvolle doorstart te maken, maar als een aasgier die bliksemsnel neerstrijkt en opvliegt met de buit tussen de klauwen. Het staat buiten kijf dat ondernemers een tweede kans verdienen, maar een seriële fraudeur zomaar vrije toegang geven tot een miljoenenbedrijf met 670 werknemers, is om problemen vragen. Een onbezonnen, onverbeterlijke brokkenpiloot die de voorbije jaren zeven wagens total loss gereden heeft, stuur je ook best de E40 niet op met een road train van 200 meter lang.
Financiële (in)transparantie
Ons vennootschapsrecht is soepel, wellicht te soepel. Schulden en inkomsten van elkaar scheiden in verschillende vennootschappen is een fluitje van een cent. Dirk Bron factureerde uit drie verschillende managementvennootschappen. Dieter Penninckx van FNG creëerde een slordige tachtig vennootschappen. In België alleen al. In beide gevallen wemelde het ook van de transacties naar schimmige buitenlandse vennootschappen. Meer transparantie en controle op internationaal niveau is essentieel om vat op het probleem te krijgen.
Professioneler insolventiebeleid
De Belgische insolventieprocedures schieten voor een stuk hun doel voorbij. De regelgeving net voor en na een faillissement laat teveel speelruimte aan gewiekste opportunisten. Maak de regels eenvoudiger, zet in op de verdere professionalisering van gerechtsmandatarissen, curatoren en bewindvoerders, verplichte opleiding en stage incluis, denk na over de inzet van multidisciplinaire teams met aandacht voor extra financiële en economische kennis, en bevrijd curatoren van hun extreme risico-aversie, veroorzaakt door de chaos in de aansprakelijkheidswetgeving, waardoor ze al te vaak met knikkende knieën te werk gaan. Organiseer binnen de Hoge Raad van Justitie een jaarlijkse evaluatie van grote insolventieprocessen, en leer uit de gemaakte fouten. Maak de al te grote nabijheid tussen rechtbank en insolventie-advocaten bespreekbaar.
Geef de werknemers en de sociale dialoog een volwaardige plaats in elk stadium van de insolventieprocedures. Het blijft merkwaardig om vast te stellen dat het belangrijkste kapitaal van een onderneming in een kenniseconomie, het personeel, geen enkele formele rol toebedeeld krijgt. Bij Mega World leverde ACV Puls onomstotelijk bewijs voor fraude aan, bij FNG had diepgaand overleg tussen vakbonden en curatele de plundertochten in de Brantano-winkels kunnen verhinderen. Werk een waterdicht klokkenluidersstatuut uit voor goedgeplaatste werknemers. Het fraudeonderzoek zal er alleen maar wel bij varen.
Het is absoluut geen toeval dat deze fraudezaken binnen de fashion retail ontstonden. De enorme volumes aan voorraden zijn bij uitstek geschikt om boekhoudkundige mistsluiers op te trekken. Die complexe goederenstromen fungeren als een soort analoge financiële transacties en zijn haast onmogelijk te controleren. Altijd handig, als je veel te verbergen hebt. Extra waakzaamheid van alle antifraude-instellingen is geboden. Dirk Bron betaalde overigens meer dan tien maanden geen vennootschapsbelasting en RSZ-bijdragen en stortte geen BTW door, zonder dat er ergens een alarmbelletje rinkelde…
Onafhankelijke, kritische en verantwoordelijke bestuurders
Laat goed bestuur geen dode letter blijven. Bij FNG was er geen sprake van een alerte raad van bestuur als kritisch, onafhankelijk en extern klankbord. Bij Mega World combineerde Dirk Bron doodleuk de rol van enige eigenaar, enige bestuurder, en CEO. Het recente initiatief van Deminor en Unizo kan misschien inspirerend werken?
Als samenleving moeten we absoluut verhinderen dat werknemers, klanten, overheid en bonafide leveranciers door opportunisme en fraude op grote schaal miljoenen mislopen. En al helemaal in tijden met een astronomisch overheidstekort. Misschien komt er op die manier ruimte vrij voor het verhogen van het bedrag van de schadevergoeding voor gedupeerde werknemers. Het maximumbedrag bleef de laatste twintig jaar (!) volstrekt ongewijzigd. We spreken over 25 000 euro bruto, ook voor werknemers met een hele lange staat van dienst, en waarbij alle werkloosheidsuitkeringen in mindering worden gebracht. Beter verklaar je jezelf persoonlijk onvermogend en resideer je permanent in hotelsuites, zoals ene Dirk Bron.
Sven De Scheemaeker & Peter Angelus
